| Ảnh minh họa |
Chẳng thế mà sau này mỗi độ hè về lòng tôi cũng nao nao nhớ đến hương vị một món ăn dân dã từng nuôi sống mình qua những năm tháng nghèo khó.
Sau những trận mưa rào cuối hè, trên mặt hồ, mặt ao, tôm tép úi lên từng đám dầy đặc, sẫm cả mặt nước. Trời nhá nhem rồi tối dần. Ngoại bắc ghế ra đầu hè, bó gối ngồi. Một lúc sau thể nào cũng có ông lão đánh dậm đi ngang qua. Người chưa đến mà gió đã sực mùi tôm cá. Cái giỏ đựng tép nặng chịch, vít tấm lưng ông già gập xuống.
Cái dậm thì to kềnh như chiếc diều cứ chực nhấc bổng thân người đẫm nước, tong teo. Mớ tép rui tươi nguyên trút ra rổ. Đầy những rong rêu, cọng cỏ. Ngoại khẽ đảo tay, hàng trăm con tép nhảy tanh tách. Nước bắn tứ phía, óng ánh như có vẩy bạc. Dưới đáy rổ thấy cả cọng vó, đòng đong, cân cấn, niềng niễng rúc đầu chạy ...
Ngọn đèn dầu thắp lên khoanh tròn một vầng sáng. Ngoại cặm cụi đãi nhặt ốc vặn, rơm rác. "Cái giống mắm tép phải làm rõ sạch và kỹ lắm. Chỉ hơi lẫn một tí là hỏng. Là ngả màu thâm xỉn, mất hẳn cái mầu đỏ hồng". Ngoại giảng giải như thế. Đãi đi đãi lại cho đến khi rổ tép trắng hồng, trong suốt, ngoại mới cho vào cối đá giã nhỏ.
Có thế mắm mới nhuyễn, quánh dẻo. Xong đâu đấy ngoại nhóm bếp rang thính. Ngọn lửa không được to quá, chỉ để liu riu. Nhất là phải đảo đều tay. Trăm hạt gạo như một, vàng rộm, nở đều như hoa cau. Thính giã vừa tới, không được vỡ vụn. Cứ thế một lớp tép, lại rải một lớp thính. Khi cho mắm vào hũ phải nút chặt bằng lá chuối khô. Lúc nào hũ mắm cũng để sát cạnh bếp.
Nhờ có lửa than, hơi nóng mắm ngấu chín. Suốt tháng trời cứ háo hức chờ lúc ngoại mở nút lá chuối. Mắm tép ngoại làm có màu sắc đỏ tươi, khi mở hũ mắm ra dậy lên mùi thơm lừng, chẳng hề có tí mùi tanh nào. Người dân quê tôi thường dùng mắm tép để làm nước chấm rau luộc hay ăn với cơm, có lẽ vì vậy món này được gọi là món nhà nghèo.
Chiều tối đi học về, chạy ù vào bếp. Cơm vừa chín tới để nguyên trên bếp. Mâm là cái mẹt chỉ có độc bát canh dưa vùi trong trấu. Tay ngoại xới lưng cơm nóng hôi hổi, rưới đều từng thìa mắm tươi hồng, đặc sánh. Hơi cơm bốc nghi ngút quyện với mùi mắm tép ngào ngạt. Ngoại nhìn con ăn, mắt rưng rưng. Ngoài trời gió lạnh đã về, hun hút lùa qua khe vách...
Đi qua tuổi thơ nghèo khó, nuôi dưỡng tâm hồn tôi là những bát cơm mắm tép của ngoại. Nhiều lúc thoảng nghe những cơn gió lạnh tràn về lại thấy nhớ quá dáng ngoại bên bếp lửa bập bùng. Của ngon vật lạ, mâm cao cỗ đầy rồi cũng qua đi, có đọng lại gì. Sao vẫn nhớ cồn cào đến xót xa vị mắm tép ngoại làm ngày nào. Ngót 20 năm rồi có bao giờ tìm thấy nữa...
